Een uurtje met ‘Wardje’ Verplancke

Wij werden vriendelijk en hartelijk ontvangen ten huize
van Guillaume en Marietje Verplancke in de Titecastraat
nummer 79, waar de 100-jarige inwoont en door zoon en
schoondochter vertroeteld wordt.
De eeuweling zat knusjes een «tukske» te doen In zijn
zetel. «Zouden we hem wakker maken ? » zo vroeg ons
Marietje.
Het was niet nodig. Amper hadden wij enkele inlichtingen
gevraagd of daar trok Wardje beide ogen open
en schonk ons een stralende glimlach.
De dagen zijn niet gelijk, ook de mensen niet. Zoo ook
bij onze 100-jarige. De ene dag is zijn «memorie» veel
sterker dan de andere dag. Wij hadden geluk. Wat hardhorig
maar zo fris als een bietje .. vertelde hij ons met
hele «mondsvollen» uit zijn leven, waarin hij het niet
onder de markt heeft gehad.
Geboren te Zedelgem op 10 december 1866 kwam het
gezin Verplancke met hun 12 kinderen, zich in 1874 te
Sint-Michiels vestigen. Zij namen hun intrek in een
«doeningske» langsheen de Torhoutse kalseide daar
ergens op het einde van de grote dreef naar het Kasteel
Tilleghem en bij het begin van «’t gat naar ’t paters covent»,
later ook de «Trutselaar» genoemd.
Het was toen voor de achtjarige Wardje, een heel eind
naar de school van «Oppermeester» Casteleyn. die maar
uit één klas bestond. De kleintjes zaten gescheiden van
de groten. Het onderwijs was nog niet verplichtend maar
vader Verplancke hield er echter aan dat zijn jongens
naar school gingen tot aan hun Plechtige Communie.
Zijn twee oudere broers, inzonder «Martje», waren naar
het zeggen van Wardje echte «bustje-kappers».
«Ik was nog niet op de koer» zo zegde hij ons «of zij
waren reeds de pijpen uit en verstaken zich achter de
achtkanten bomen in de Zandstraat.

«Om hun Plechtige Communie te kunnen doen, waren
zij echter verplicht om de «Lering» te volgen. Zo gebeurde
het eens dat Mijnheer «Paster» aan «Martje»
de vraag stelde : wie heeft het sacrament des altaars ingesteld
?» «Martje stond met zijn mond vol tanden en
keek vragend naar mij om. Ik zag de kans schoon om mij
voor vele plagerijen te wreken en ik fluisterde hem stilletjes
toe : de burgemeester. Rechtstaande en tot groot
plezier van alle jongens en meisjes, flapte Martje het er
uit : «onze burgemeester heeft dat Sacrament ingesteld
Mijnheer «Paster».
Toen hij ons dat vertelde blonken zijn oogjes van de
pret.
«Ja … Sinte Machiels» verzuchte «Wardje». Ge kunt het
niet voorstellen wat dat toen was. Er waren maar twee
verharde straten. De Rijselsestraat en de Torhoutse kalseide.
Al de overige waren zandwegen, door de vele
«boerekarren» in grote putten gereden. ’s Winters moesten
wij met een bollantaarn in de hand naar de vroegmis.
Kwestie van in geen put of gracht te verongelukken. Van
aan de «Taartebarriere» tot over Loppem en Zedelgem,
zo verder naar Snellegem was het bijna allemaal bos.
Middenin hadden wij thuis een stukje land waar alleen
«patatten» en rogge op geteeld werden. Er was geen
spraak van een zwijntje te kweken. Wij hadden de vruchten
nodig voor ons eigen magen. Weet ge … toen kwam
de bakker niet aan huis. leder huis had een oventje
waarin het Roggebrood werd gebakken, ander brood was
er niet.
Ja … we waren al heel blij wanneer wij ’s morgens elk
twee grote sneden «Roggestuten» voor ontbijt kregen.
«’s Middags een bord «patatten» met kaantjessaus en
’s avonds een bord pap met sneden brood. Alleen ’s zondags
en op speciale dagen kwam er een stukje vlees op
tafel.

Ik herinner mij nog de winter van 1878. 12 jaar oud
ging ik toen reeds uit werken. Half december begon het
te sneeuwen en het bleef sneeuwen een hele maand
lang. Er was voor niemand een slag werk. Werklozensteun
en «kindjesgeld» bestonden nog niet. In vele gezinnen
heerste grote armoede. Ook bij ons hadden wij
honger. Veertien monden vullen en geen inkomsten.
gelukkig hadden wij hout genoeg om ons rond het haarduur
te kunnen verwarmen. Toen kwam het ogenblik dat
vader, die zeer eergierig was en niemand iets durfde
vragen, aangespoord door de droevige en verwijtende
likken van moeder, zijn stoutste «kloefen aantrok en
bij de «Prochie» ging aankloppen. Ge moet ons helpen
of we «creveren» allemaal ,zo zegde vader. Dat hielp.
Wekelijks mochten wij dan in de molen van Van Maele
onze «bakte» halen.
Na deze harde winter kwam dan voor mij voorgoed
de tijd van de «stutezak» . Er moest geld verdiend worden.
Bij de bouw van ’t kasteel «Vogelsanck» bood men mij
een «klute» (10 cent) per uur voor de metsers te dienen.
Ik weigerde echter en ging bij de boer als koewachter,
zo had ik toch de kost.

De familie telt eveneens
een viergeslacht in mannelijke
lijn. We zien hier
de honderdjarige samen
met zijn zoon Guillaume,
kleinzoon Maurice en
achterkleinzoon Pol Verplancke.

Dat duurde echter niet lang en ik trok naar de grote
«travaux».
Zo ging het maar verder en vertelde «Wardje» ons
zijn vele belevenissen uit zijn hardwerkend leven.
Op 7 juni 1886 werd hij onder de wapens geroepen.
Vier jaar heeft hij «geklopt» bij de infanterie te Dendermonde
en te Gent tegen een soldij van 80 centiemen
per week.
Na zijn dienstplicht trad hij in het huwelijk te Sint-Michiels
(het was nog in de beenhouwerij-café van Verschilde,
thans het «Schuttershof») met Philomène Daalman.
Hij kreeg van Mevrouw van Wint, een huiske in
huur in de Barrierestraat. Het gezin kreeg vijf kinderen
waarvan nog drie zonen in leven.

Wardje Verplancke was zeer werklustig en spaarzaam
en kon zich later een eigen woning verwerven in de
Pesthuizenstraat, nu de Titecastraat. Vooraleer dat tot
stand kwam moesten jarenlang de handen uit de mouwen
worden gestoken.
Het was zeer hard sjouwen aan de haven van Zeebrugge,
aan de «Battre-d’eau» te Sint-Michiels, de haven
van Brugge, de aanleg van de dijken te Oostende en
aan de bouw van de «muur» te Zeebrugge. In het begin
moest het alles te voet. Later kwam er dan een treintje.
’s Morgens in de «stikke-donker» (er was nog geen
straatverlichting, tenzij een carbuurlamp hier en daar
die ’s avonds nog uitgeblazen werd) te voet naar het werk,
daar 10 a 12 uur met schop en kruiwagen en dan terug
naar huis, opnieuw in de donker.
’s Zondags om te rusten dan een partij land bewerken.
Er moesten immers zeven monden gevoed worden en van
ziekte verzekering was geen spraak.
Het was ook de tijd dat honderden naar de «Walen»
trokken, aangetrokken door de hogere lonen. Jammer
genoeg verdronken de meesten van hen ginder hun zuurgewonnen
centjes. Vele vrouwen gingen dan noodgedwongen
in de herfst naar de boer om aardappelen
te rooien. De kinderen moesten de zakken vullen met de
uitgerooide aardappelen. Als loon kregen zij dan hun
provisie «patatten».
Onze honderdjarige was uit ander hout gesneden.
’s Winters wanneer alle grote werken stil lagen trok
trok hij naar het «Speitje» om vlas te zwingelen. Het
was moordend werk maar het bracht een beetje geld
in ’t laadje. Er diende gewerkt te worden van 7 u. ’s morgens
tot 7 u. ’s avonds in een koude, stofferige en onverluchte
werkplaats. Tegen de schaftijd kwam moeder
de vrouw dan te voet van Sint-Michiels met een keteltje
warm eten.
Niettegenstaande dat hard zwoegen ging hij dan nog
in de late avonduren hier en daar «esgaten» uitkappen.
Kolen waren te duur en er moest toch gestookt worden.
Toen Wardje eens vernam dat er in Frankrijk mooi
geld te verdienen was tijdens de oogst en bietencampagne,
aarzelde hij geen ogenblik en trok het «Frans
gat» in.
25 jaar lang trok hij aldus naar Frankrijk, tot in de
streek van Orleans, om er door hard werken en spaarzaam
leven een flinke stuiver te verdienen. Gewoonlijk
duurde de «trim» vier maanden, alhoewel het ook nog
zes maanden heeft geduurd eer hij terug thuis kwam.
Meermalen moest er bij een hitte van 40 graden gewerkt
worden. De dorst was de grootste gesel. Zij die
eenmaal begonnen te drinken konden het nooit volhouden.
Om de dorst te bekampen had Wardje steeds
kleine kiezelsteentjes bij zich waarvan hij er dan enkele
in de mond stak. Dat hielp.
Nu en dan, tijdens het vertellen van zijn belevenissen,
gleed een stille glimlach over zijn nog blozend gelaat
en bleef hij dan een tijdlang zwijgend voor zich uit zien.
100 jaar en toch is alles zo vlug voorbij gegaan. «Ja .. »
zo zegde hij verder, «het waren zeer harde tijden. Maar
toch » . de mensen zagen elkander liever dan nu».
Op onze vraag of hij een bepaalde vaste levensregel
had gevolgd om tot zijn hoge ouderdom te komen, bekeek
hij ons alsof hij het in Keulen hoorde donderen.
«Ik begrijp U niet. Ik heb veel, zeer veel en hard gewerkt.

Een zicht tijdens de huldiging door de bond der gepensioneerden

Tot zelfs voor een drietal jaren ging ik, mij verplaatsend
in mijn rolwagentje, nog tuinieren en zelfs
hout sprokkelen in de bossen”.
«Maar, zo vroegen wij hem, «Hebt U veel gerookt en
een goeie pint gedronken ?
«Gerookt ?» zeer weinig. Vroeger jaren waren dat rolletjes
harde en raven-zwarte tabak van twee duim dik.
Men gebruikte deze zowel om te «Sjieken» als om te
roken. Sigaretten waren er nog niet en sigaren waren
voor de rijke lui. Men sneed een stuk van het rolletje
tabak, kerfde deze met een mes fijn en stopte dan een
kalken pijpje met heel korte steet. Gedronken ? zo nu en
dan een pintje bij dorstig weer. Een goeie borrel lust
ik wel, inzonder ’s avonds voor ik naar bed ga …
Dat alles en nog veel meer, dat wij spijtig genoeg
wegens beperkte plaatsruimte niet kunnen inlassen,

, heeft
de Sint-Michielse eeuweling ons in stukjes en schijfjes
verteld. Zo hebben wij eveneens vernomen dat hij zijn
ganse leven lang, zo vroeg mogelijk ging slapen en er
’s morgens bij het krieken van de dag steeds uit de
veren was. Resumerend kunnen wij schrijven dat het
geheim om honderd jaar te worden bestaat In volgende
regelen : hard en veel werken. Vroeg in bed ’s avonds
en er vroeg uit ’s morgens. Matig eten en drinken. Veel
wandelen in de bossen. Niet of weinig roken en zich geen
zorgen maken.
Dat laatste maakt Wardje zich zeker niet. Enkele uren
voor ons bezoek stond hij in de hof te zingen dat het een
plezier was hem te horen. Wie doet het hem op 100-jarige
leeftijd na ?
Wardje Verplancke werd reeds in intieme kring gevierd
door de bond der gepensioneerden. Ook door het
wijkcomité van «De Driehoek» werd hem tijdens de wijkkermis
een mooie zetel als geschenk aangeboden, terwijl
zelfs het gemeentebestuur van Zedelgem, waar de honderdjarige
geboren werd, hem onlangs gehuldigd heeft.
De grote en officiële viering zal echter plaats hebben
op zondag 11 december a.s.
Op het ogenblik dat wij deze regelen schrijven weten
wij nog niet hoe het programma er zal uitzien. Het wordt
in elk geval een feest waarbij, daar zijn wij stellig van
overtuigd, de ganse bevolking zich zal aansluiten.
Met gans ons hart hopen wij dat Wardje Verplancke
nog even fris en gezond zal zijn en wensen hem nog
vele, zeer vele jaren, in de gezellige huiskring van zijn
zoon Guillaume en schoondochter Marietje.
M.D.
Op het ogenblik dat wij in druk gaan vernemen
wij dat «Wardje Verplancke» ongesteld is geworden
en naar een kliniek te Brugge werd overgebracht.
WIJ wensen de eeuweling een spoedig en algeheel
herstel toe en hopen uit gans ons hart dat hij
spoedig, goed en wel, terug thuis mag komen.